Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan parlamentdə çıxışı zamanı bildirib ki, avqustun 8-də Vaşinqtonda Azərbaycanla əldə olunmuş sülh razılaşmasının qarşısını almaq üçün həm ölkə daxilində, həm də xaricdə müəyyən qüvvələr fəaliyyət göstərir. Onun sözlərinə görə, sülh razılaşması imzalansa da, prosesi sabotaj etməyə çalışan tərəflər hələ də mövcuddur. Nikol Paşinyanın bu bəyanatı təkcə daxili siyasət kontekstində deyil, həm də regional geosiyasi müstəvidə diqqəti cəlb edir. Belə ki, Vaşinqton razılaşması Cənubi Qafqazda yeni dinamika yaradıb. Bu sənədin imzalanması uzun illər davam edən münaqişənin diplomatik həllinə ümidləri artırıb. Lakin tarixi ədavətlərin dərinliyi, sərhəd məsələlərinin həssaslığı və regional güclərin maraqları sülhün kövrəkliyini qoruyur. Paşinyanın “təxribatçı qüvvələr” barədə xəbərdarlığı da məhz bu reallığın göstəricisidir.
Paşinyanın sözlərinə görə, sülhə qarşı mübarizə aparan qüvvələr Ermənistanın özündə də kifayət qədərdir. Bu, ilk növbədə müxalif siyasi dairələr, sərhəd bölgələrində yaşayan narazı icmalar və müharibə veteranları ola bilər. Onların motivləri müxtəlifdir: kimsə ərazi güzəştləri ilə barışmaq istəmir, kimsə Qərbə yaxınlaşmanı təhlükəli sayır, kimsə də sadəcə hökuməti zəiflətmək məqsədi güdür. Belə bir şəraitdə ən kiçik sərhəd insidenti belə geniş etiraz dalğasına çevrilə bilər.
Baş nazirin “xaricdən” dediyi qüvvələr isə daha mürəkkəb mənzərəni əks etdirir. Ermənistanın ənənəvi tərəfdaşı Rusiya uzun müddət bölgədə əsas təsir oyunçusu olub və İrəvanın Qərbə yaxınlaşması Moskvanı narahat edir. Digər tərəfdən, İran da regionda öz mövqelərini qorumağa çalışır. ABŞ və Avropa İttifaqının vasitəçilik təşəbbüsləri isə İrəvan daxilində və diaspor mühitində bəzən müsbət, bəzən isə şübhə ilə qarşılanır. Bütün bunlar Paşinyanın narahatlığının əsassız olmadığını göstərir.
Paşinyanın açıqlamalarından görünür ki, sülh prosesi ən həssas mərhələsini yaşayır. Ən kiçik təxribat belə üç mühüm nəticəyə səbəb ola bilər. Birincisi, hər hansı eskalasiya, lokal sərhəd insidenti qısa zamanda genişmiqyaslı böhrana çevrilə bilər. İkincisi siyasi legitimlik böhranıdır ki, bu vəziyyətdə ölkə daxilindəki müxalifət və radikal qruplar sülhü “satqınlıq” kimi təqdim edərək hökuməti zəiflədə bilərlər. Üçüncüsü isə regional balansın pozulmasıdır. Yəni xarici aktorların təsir oyunları sülh gündəliyini riskə ata bilər. Buradan da o nəticəyə gələ bilərik ki, Paşinyanın parlamentdə səsləndirdiyi fikirlər özündə müəyyən reallıqları əks etdirir. Çünki Azərbaycanla imzalanan sülh hələ kövrəkdir və çoxsaylı təzyiqlər altındadır. Bu təzyiqlər həm daxildə siyasi qütbləşmədən, həm də regiondakı böyük güclərin maraqlarından qaynaqlanır. Sülhün sabit qalması üçün İrəvan hökuməti şəffaf kommunikasiya qurmalı, daxili konsensus formalaşdırmalı və regional aktorlarla balanslaşdırılmış siyasət yürütməlidir. Əks halda, Paşinyanın “təxribat” adlandırdığı qüvvələrin fəaliyyəti sülhü yalnız kağız üzərində saxlayacaq.
MTM Analitik Qrup