2025-ci ildə Bakıda keçirilmiş ilk D-8 Media Forumu media sahəsində çoxtərəfli regional əməkdaşlığın gücləndirilməsi baxımından mühüm mərhələ hesab olunur. Forumda qəbul edilmiş Bakı Bəyannaməsi üzv ölkələr arasında media əlaqələrinin institusional səviyyəyə qaldırılmasını, xüsusən rəqəmsal transformasiya, informasiya təhlükəsizliyi və media savadlılığı istiqamətlərində yeni koordinasiya mexanizmlərinin formalaşdırılmasını nəzərdə tutur. Sənəd həm strateji niyyətləri, həm də konkret icra mexanizmlərini özündə cəmləşdirərək, D-8 ölkələrinin informasiya məkanında qarşılıqlı inteqrasiyasını dərinləşdirməyi hədəfləyir.
Bəyannamənin əsas strateji xəttini D-8 Media Forumunun institusional platformaya çevrilməsi təşkil edir. Forumun illik əsasda, rotasiya prinsipi ilə keçirilməsi davamlı və sistemli dialoqu təmin etməklə, üzv ölkələr arasında informasiya siyasətində uzlaşmanın artmasına şərait yaradır. Bu, həmçinin media sahəsində uzunmüddətli proqramların koordinasiyasını asanlaşdırır və regional səviyyədə vahid informasiya gündəminin formalaşmasına dəstək verir.
Bəyannamədə mühüm yenilik kimi D-8 Media Mükəmməllik Mərkəzinin (Media Excellence Center) Azərbaycanda yaradılması nəzərdə tutulur. Bu mərkəz təlim, tədqiqat, rəqəmsal media texnologiyalarının tətbiqi və informasiya axınının koordinasiyası üçün əsas beynəlxalq institut funksiyasını yerinə yetirəcək. Mərkəzin yaradılması D-8 məkanında peşəkar jurnalistikanın inkişafı üçün dayanıqlı infrastrukturun qurulmasına xidmət edir.
Sənəd milli media qurumları, xəbər agentlikləri və ictimai yayımçılar arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsini prioritet kimi müəyyənləşdirir. Bu çərçivədə D-8 Ölkələri Yayım Assosiasiyasının yaradılmasına dair təşəbbüs xüsusi diqqət çəkir. Belə bir struktur proqram mübadiləsi, ortaq layihələr və mədəni-informasiya axınının gücləndirilməsi baxımından yeni imkanlar aça bilər.
Media subyektləri arasında şəbəkələşmək təkcə məlumat axınının genişlənməsinə deyil, həm də rəqəmsal dövrdə qəfil informasiya böhranlarının (məsələn, dezinformasiya, kiberhücumlar) daha effektiv idarə edilməsinə şərait yarada bilər.
Bakı Bəyannaməsi rəqəmsal media sahəsində əməkdaşlığı strateji prioritet elan edir. Üzv ölkələr arasında ortaq rəqəmsal platformaların yaradılması, birgə məzmun istehsalı və rəqəmsal hekayəçilik (“storytelling”) mexanizmləri D-8 məkanında informasiya dövriyyəsini daha effektiv və rəqabətədavamlı etməyə yönəlib. Bu, üzv ölkələrin informasiya suverenliyinin güclənməsi və qlobal informasiya rəqabətində daha görünən olması üçün mühüm addımdır.
Eyni zamanda, sənəd süni intellekt texnologiyalarının etik istifadəsi və media sahəsində innovativ həllərin tətbiqi kimi məsələləri də əhatə edir. Bu yanaşma media sektorunda avtomatlaşdırma, kontent analiz sistemləri, fakt-yoxlama texnologiyaları və rəqəmsal təhlükəsizlik sahələrində yeni standartların formalaşdırılmasına imkan yaradır.
Bəyannamədə dezinformasiya, manipulyasiya və nifrət nitqinə qarşı birgə mübarizə xüsusi yer tutur. Sənəd üzv dövlətləri ortaq fact-checking mexanizmləri yaratmağa, həmçinin sürətli qarşılıqlı məlumat mübadiləsi kanallarını gücləndirməyə çağırır. Bu yanaşma, xüsusilə qlobal informasiya müharibələrinin intensivləşdiyi bir dövrdə D-8 ölkələri üçün strateji əhəmiyyət daşıyır.
Eyni zamanda, bəyannamə vahid davranış kodeksinin hazırlanmasını nəzərdə tutur. Bu, jurnalist etikası, peşəkar məsuliyyət, obyektivlik və məlumatın dəqiqliyi prinsiplərinə əsaslanmaqla, D-8 məkanında etibarlı informasiya mühitinin formalaşdırılmasına töhfə verməyi hədəfləyir.
Forumda qəbul edilən qərarlar media savadlılığı proqramlarının, xüsusilə gənclər və təhsil işçiləri arasında genişləndirilməsini nəzərdə tutur. Bu, rəqəmsal dövrdə yanlış və manipulyativ məlumatlara qarşı cəmiyyətin müqavimətini artırmaq baxımından son dərəcə vacibdir.
Jurnalistlərin, redaktorların və media menecerlərinin ixtisasartırma proqramları D-8 ölkələri arasında insan kapitalının inkişafına uzunmüddətli investisiya kimi qiymətləndirilə bilər. Bununla yanaşı, jurnalistika məktəbləri və media institutları arasında əməkdaşlıq regional akademik şəbəkənin qurulmasına imkan verir.
Bəyannamənin reallaşdırılması üçün bir sıra çətinliklər mövcuddur. İlk növbədə, yeni institutların — xüsusən Media Mükəmməllik Mərkəzinin — maliyyələşdirilməsi, idarəedilməsi və fəaliyyətinin davamlılığı məsələləri hələ də açıqdır. Bu təşəbbüslərin effektivliyi üzv ölkələrin real siyasi iradəsi və resurs ayırma qabiliyyətindən asılı olacaq.
İkinci risk media sahəsində normativ fərqlərlə bağlıdır. D-8 ölkələri media azadlığı, tənzimləmə və informasiya siyasəti baxımından heterogendir. Bu səbəbdən vahid etik kodeksin tətbiqi və fact-checking mexanizmlərinin obyektiv şəkildə işləməsi müəyyən çətinliklərlə qarşılaşa bilər.
Üçüncü çağırış rəqəmsal mədəniyyət və dil müxtəlifliyi ilə bağlıdır. Birgə platforma yaratmaq məzmunun lokallaşdırılması, auditoriyaya uyğunlaşdırılması və mədəni həssaslığın qorunması baxımından əlavə resurs tələb edir.
Bakı Bəyannaməsi D-8 ölkələri arasında media sahəsində uzunmüddətli inteqrasiyanın əsasını qoyur. Əgər sənəddə nəzərdə tutulan mexanizmlər ardıcıllıqla və şəffaf şəkildə icra olunarsa, D-8 məkanında həm informasiya əməkdaşlığı güclənə, həm də rəqəmsal təhlükəsizlik və dezinformasiya ilə mübarizə sahəsində yeni standartlar formalaşa bilər.
Azərbaycan üçün bəyannamə regional media liderliyi mövqelərini gücləndirmək baxımından strateji imkan yaradır. Media Mükəmməllik Mərkəzinin Bakıda yerləşməsi ölkənin informasiya diplomatiyasında çəkisini artırır və onu D-8-in media ekosistemində mərkəzi aktora çevirir.
Bakı Bəyannaməsi D-8 ölkələrinin media sahəsində koordinasiyasını gücləndirmək üçün geniş çərçivə yaradır və media diplomatiyasının yeni mərhələsinə keçidin göstəricisi kimi dəyərləndirilə bilər. Bu qərarlar, düzgün icra olunduğu təqdirdə, regionun informasiya təhlükəsizliyini və media dayanıqlılığını artırmaqla yanaşı, peşəkar jurnalistikanın inkişafına mühüm töhfə verəcək.
MTM Analitik Qrup