Türkiyə və Ermənistan nümayəndələri arasında Qars-Gümrü dəmir yolunun yenidən qurulması və istifadəyə verilməsi üzrə texniki görüşlərin keçirilməsi barədə Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən yayılan açıqlama ilk növbədə normallaşma prosesinin tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilməlidir. Akyaka-Axurik sərhəd nöqtəsi ilə Ermənistanın Gümrü şəhərində keçirilən görüşün əsas məqsədi dəmir yolunun bərpası üzrə işlərin ikinci mərhələsini müzakirə etmək idi. Bu hadisə yalnız iki ölkə arasında nəqliyyat əlaqələrinin inkişafı deyil, həm də regionda iqtisadi və siyasi balansın dəyişməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Qars-Gümrü dəmir yolu XX əsrin əvvəllərində Osmanlı və Rusiya imperiyaları arasında ticarət və hərbi logistikanı təmin etmək məqsədilə qurulub. XX əsrin ortalarından sonra isə SSRİ ilə Türkiyə arasında sərhəd siyasətinin gərginləşməsi nəticəsində fəaliyyətini dayandırıb. Bu dəmir yolu Türkiyə üçün Cənubi Qafqazın qapısı, Ermənistan üçün isə Avropa və Türkiyə bazarlarına çıxış imkanı yaradan strateji infrastrukturdur. Onun bərpası, ilk növbədə, iki ölkə arasında ticari əlaqələrin genişlənməsi, mal və sərnişin daşımalarının sürətlənməsi baxımından vacibdir. Eyni zamanda, xəttin istifadəyə verilməsi region üçün transit nəqliyyat marşrutlarının şaxələndirilməsi deməkdir. Qars-Gümrü dəmir yolunun bərpası Türkiyə ilə Ermənistan arasında uzun illər davam edən siyasi soyuqluğun yumşalmasının göstəricisidir. Xüsusi nümayəndələrin texniki görüşlərdə iştirakı göstərir ki, hər iki tərəf normallaşma prosesinə praktik addımlarla yanaşır. Belə ki, texniki görüşlər əsasən infrastruktur və logistika məsələlərinin həllinə yönəlib. Bu addım eyni zamanda regional sülh və iqtisadi əməkdaşlıq mesajıdır. Dəmir yolunun açılması digər qonşu ölkələrin də maraqlarına təsir edə bilər. Azərbaycan, Gürcüstan və Rusiya ilə regional ticarət və logistika imkanları arta, həmçinin Qafqazın nəqliyyat xəritəsi yenidən formalaşa bilər. Bu baxımdan dəmir yolunun bərpası bir neçə iqtisadi və logistika perspektivlərini açır. Birincisi, ticarət həcminin artmasıdır ki, mal daşımaları daha sürətli və ucuz həyata keçiriləcək. İkincisi, dəmiryolunun açılması enerji daşıma layihələrini logistika dəhlizləri ilə əlaqələndirəcək, Türkiyə, Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan arasında iqtisadi əlaqələrin güclənməsi üçün platforma yaradacaq. Üçüncüsü, Qars və Gümrü arasında sərnişin daşımalarının açılması həm də regional turizmin inkişafına töhfə verəcək. Dəmir yolunun bərpası bir sıra çətinliklər və riskləri də ehtiva edir. Əsas çətinlik texniki və maliyyə işləri ilə bağlıdır. Çünki infrastrukturun yenidən qurulması böyük maliyyə və texniki resurs tələb edir. Sərhəd təhlükəsizliyinin təmin olunması da vacibdir. Ona görə də dəmir yolunun bərpası təkcə iki ölkənin deyil, bütün regionun strateji infrastruktur layihəsidir. Onun uğurla həyata keçirilməsi üçün texniki və maliyyə tərəfləri diqqətlə koordinasiya edilməli, siyasi dialoq və etimad mexanizmləri gücləndirilməli, regional iştirakçılar, o cümlədən Qafqaz və Şərqi Avropa ölkələri ilə əlaqələr nəzərə alınmalıdır. Bu layihə həm də gələcəkdə regionda iqtisadi inkişaf, sülh və qarşılıqlı əlaqələrin dərinləşməsi üçün bir model ola bilər. Çünki dəmir yolunun istifadəyə verilməsi yalnız ticarət və nəqliyyat məsələlərini həll etmir, həm də uzun müddətli regional inteqrasiya və etimad mexanizmlərinin inkişafına imkan yaradır.
MTM Analitik Qrup