qırıcısının alınması ilə bağlı danışıqları dayandırması İrəvanın hərbi planlaşdırmasında strateji istiqamət dəyişikliyinin baş verdiyini göstərir. Bu qərarın arxasında yalnız “Tejas” qırıcısının Dubay aviaşousunda qəzaya uğraması dayanmır, İrəvan bu hadisədən bəhanə kimi istifadə edərək regionun geosiyasi düzənində yaranmış yeni reallıqları nəzərə alır, öz silahlanma strategiyasını yenidən qiymətləndirir. Hərbi ekspertlər də haqlı olaraq vurğulayır ki, qəza təkbaşına bu ölçüdə müqaviləni dayandırmaq üçün kifayət deyil. Çünki “Tejas” artıq Hindistan Hərbi Hava Qüvvələrinin istismarında olan təyyarədir. Qəza araşdırılmadan belə müqavilənin dondurulması daha çox siyasi qərara bənzəyir. Belə ki, Ermənistanın son aylarda ABŞ, Fransa, Yunanıstan və Avropa strukturları ilə intensiv təhlükəsizlik dialoqu fonunda bu addım geniş strategiyanın tərkib hissəsi kimi görünür. İrəvan Hindistanla hərbi əməkdaşlığı tam dayandırmır, lakin hava komponentini Qərb sistemlərinə uyğunlaşdırmaq üçün yeni istiqamət müəyyənləşdirir.
İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Cənubi Qafqazda güc balansının dəyişməsi Ermənistanı yeni təhlükəsizlik yanaşmasına məcbur edib. Lakin 2023-2025-ci illər artıq yeni mərhələdir. Bu dövrdə regional konfiqurasiyanın dörd əsas elementi formalaşıb. Bakı-Ankara tandeminin güclənməsi Azərbaycanın Türkiyə ilə hərbi ittifaqı, xüsusilə aviasiya və PUA texnologiyalarında üstünlüyü artırıb, Baykar platformalarının gələcək versiyaları regionda hava üstünlüyü balansını müəyyən edib. Bu fonda Ermənistan “Tejas” kimi yüngül qırıcıların potensialının Bakının hava-hava və hava-yer imkanlarına qarşı yetərli olmayacağını başa düşüb. Bundan əlavə, Rusiya KTMT çərçivəsində Ermənistana hərbi təminat öhdəliklərinə əməl etməyib, hərbi bazanın funksiyası azalıb, Moskva-İrəvan münasibətləri minimuma enib. Bu vakuum Ermənistanı Qərb sistemlərinə adaptasiyaya məcbur edib. “Tejas” isə nə NATO standartıdır, nə də Avropa sistemləri ilə tam uyğunlaşa bilir. Digər tərəfdən İran Ermənistanı “strateji tampon” kimi görür və İrəvanı öz orbitində saxlamağa çalışır. Lakin İranın regionda hərbi-texniki transfer imkanları məhduddur. Ermənistan hava qüvvəsini modernləşdirmək üçün daha geniş texnoloji bazaya ehtiyac duyur. ABŞ və Fransaya gəlincə, qeyd edək ki, Qərb açıq şəkildə Ermənistanı postsovet orbitindən qoparmağa çalışır. Fransa artıq Ermənistana “Bastion” zirehli maşınlarını verib, mərmilər və artilleriya sistemləri üzrə əməkdaşlığı genişləndirib, hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə bağlı danışıqlar aparır. İrəvan həm də Fransanın “Rafale” qırıcıları ilə bağlı ilkin təmaslara başlayıb. Bu, hazırkı büdcəyə uyğun deyil, amma uzunmüddətli strategiyada NATO standartlarının siyasi simvolu kimi vacibdir. ABŞ isə Ermənistan Müdafiə Nazirliyi ilə struktur islahatları üzrə proqramlar həyata keçirir. Bu fonda Hindistan platforması Qərb planlarına tam uyğun gəlmir. Əsas məsələ həm də ondan ibarətdir ki, Ermənistanın “Tejas”dan uzaqlaşmasının əsas səbəblərindən biri də texniki uyğunsuzluq və xidmət problemidir. “Tejas” Hindistanın özündə də lojistik xidmət və ehtiyat hissələri çatışmazlığına görə tənqid olunur.
Azərbaycanla sülh gündəliyinin irəliləməsi Ermənistanı hücum xarakterli silahlanmadan daha çox müdafiə yönümlü, Qərblə uyğunlaşan struktura keçirir. Yüngül qırıcıların alınması isə artıq prioritet deyil. Ermənistanın “Tejas”dan imtinası da regionda baş verən yeni geosiyasi transformasiyanın göstəricisidir. Ermənistan artıq Rusiya orbitindən çıxır, Qərb təhlükəsizlik sisteminə inteqrasiya olunmaq istəyir, hava qüvvələrində NATO-yönümlü modernləşməyə keçir, Azərbaycanla yeni real balansı qəbul edir. “Tejas”dan imtina da bu yeni konfiqurasiyanın tələblərinə tam uyğun gəlir. Bu qərar göstərir ki, Ermənistan yaxın on ildə daha çox hava hücumundan müdafiə və Qərb istehsalı olan sistemlərə üstünlük verəcək. Regional konfiqurasiya dəyişdikcə İrəvanın hərbi seçimləri də həmin dinamikaya uyğun formalaşacaq.
MTM Analitik Qrup