Rusiyanın xarici işlər naziri Serqey Lavrovun ardıcıl olaraq Türkiyə və İrana səfər etməsi Moskvanın regiondakı diplomatik fəallığını artırmaq niyyətində olduğunu göstərir. Xüsusilə, bu səfərlər Qərbin Ukrayna müharibəsi ilə bağlı siyasətində mühüm dəyişikliklərin baş verdiyi bir vaxtda reallaşır. ABŞ-ın son gedişləri, o cümlədən Ukraynaya yardım məsələsində qeyri-müəyyənliklər və Yaxın Şərqdə baş verən proseslər Rusiyanı yeni balans axtarışlarına sövq edir. Lavrovun Ankarada və Tehranda apardığı danışıqlar Moskvanın bu iki paytaxtın mövqeyini öyrənmək və onları öz maraqlarına uyğun istiqamətə yönəltmək istəyinin göstəricisidir.
Lavrovun ilk dayanacağı Ankara oldu. Türkiyə və Rusiya son illərdə həm əməkdaşlıq, həm də rəqabət şəraitində münasibətlərini formalaşdırıb. Ukrayna müharibəsi fonunda Ankara Moskva ilə Qərb arasında müəyyən tarazlayıcı rol oynayıb. Türkiyə 2022-ci ildə İstanbulda Rusiya-Ukrayna danışıqlarına ev sahibliyi edib, Qara dəniz taxıl sazişinin vasitəçisi olub və sanksiyalar mövzusunda balanslı mövqe sərgiləyib.
Bununla belə, son dövrlərdə Türkiyə və Qərb arasındakı münasibətlərdə müəyyən istiləşmə müşahidə edilir. ABŞ və NATO ilə yaxınlaşan Ankara, eyni zamanda, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalara tam qoşulmasa da, müəyyən məhdudiyyətlər tətbiq etməyə başlayıb. Türkiyə maliyyə sektorunda Qərbin təzyiqlərinə tab gətirmək üçün Rusiya ilə bəzi bank əməliyyatlarını məhdudlaşdırıb. Lavrovun bu kontekstdə Ankaraya səfəri, bir tərəfdən, Rusiya ilə Türkiyə arasındakı iqtisadi çətinlikləri aradan qaldırmaq, digər tərəfdən isə Ankaranın Ukrayna məsələsində gələcək kursunu öyrənmək məqsədi daşıyırdı. Eyni zamanda, enerji əməkdaşlığı və Suriya məsələsi də bu səfərin gündəmində mühüm yer tuturdu. Rusiya Türkiyə ilə enerji sahəsində sıx əməkdaşlıq edir və Moskva üçün Türkiyə üzərindən Avropaya enerji nəql etmək prioritet olaraq qalır. Lavrovun səfərində bu məsələnin də müzakirə edildiyi ehtimal olunur.
Lavrovun növbəti dayanacağı Tehran oldu. Rusiya və İran son illərdə xüsusilə hərbi və iqtisadi sahədə əməkdaşlıqlarını gücləndirib. Ukrayna müharibəsi kontekstində İran Rusiyaya pilotsuz uçuş aparatları tədarük etməklə Moskvanın döyüş meydanındakı imkanlarını artırıb. Tehran və Moskva Qərbin sanksiyalarına qarşı birgə fəaliyyət göstərməyə çalışır və bu iki ölkə arasında ticarət əlaqələri əhəmiyyətli dərəcədə genişlənib.
Lavrovun Tehrana səfərinin əsas səbəblərindən biri də Yaxın Şərqdəki son hadisələrlə bağlıdır. ABŞ-ın bölgədəki aktivliyi, İsrail-İran münasibətlərində gərginliyin artması və İranın Qərblə münasibətlərindəki dəyişikliklər Moskvanı narahat edir. Rusiya Tehranla əlaqələrini daha da gücləndirərək bölgədəki təsirini artırmağa çalışır. Moskva İran rəhbərliyi ilə ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki son strategiyası barədə fikir mübadiləsi aparmaqla Rusiya-İran tərəfdaşlığını bu strategiyanın mərkəzinə qoymaq istəyir. Bundan əlavə, Moskva Tehranla birgə sanksiyalara qarşı alternativ iqtisadi mexanizmlər yaratmaq və dollardan imtina edərək ticarət əlaqələrini milli valyutalar üzərindən qurmaq məsələsinin də həllinə çalışır.
Lavrovun Ankara və Tehran səfərləri Rusiyanın regionda öz mövqeyini gücləndirmək və Ukrayna müharibəsi ilə bağlı bu iki paytaxtın mövqeyini dəqiqləşdirmək cəhdinin tərkib hissəsidir. Moskva bir tərəfdən Türkiyənin Qərblə yaxınlaşmasının müəyyən həddi aşmamasını istəyir, digər tərəfdən isə İranla hərbi və iqtisadi əməkdaşlığını dərinləşdirməyə çalışır. Eyni zamanda, ABŞ-ın son zamanlar atdığı addımlar – Ukraynaya dəstəyin zəifləməsi, Yaxın Şərqdəki qarışıqlıq və Qərb daxilindəki siyasi bölünmələr Rusiyanı yeni diplomatik manevrlər axtarmağa sövq edir. Moskva bu vəziyyətdən istifadə edərək həm Türkiyə, həm də İranla münasibətlərini daha əlverişli istiqamətə yönəltmək niyyətindədir.
MTM Analitik Qrup